Ğəzəl

Aytən Eyvazon 


Ğəddor bə zəmon, vardedə zinhor,
Ov kardə jimon, qardedə har sor.

Mehmon oməmon, bərqoye dınyo,
Bəs çiç bəbamon, boştəro zımhor.

Oj votdə Ğıron, heste ğulon həx,
Boy  çok bıkəmon, har kəsi rəftor.

Dim həm dıləton eyni bəkəs kam,
İnson zınəyon veyni dıləş mor.

Sonsuz payız

Zümrüyyə Vəliyeva

  Səhər evdəkilər təlaş içində idi, artıq neçə gün idi ki, balaca Leyla anası ilə yatmırdı. Bu dəfə də həkim onların evinə gəlmişdi, xəstəni müayinə edəndən sonra  yoldaşı Həsən ilə uzun söhbət elədi. Həkimin gedişindən sonra Səmayənin anası ilə bacısı ona baş çəkməyə gəldilər.

 Qonaqlar uşağı qucağına alıb nazlayırdılar. Leyla nənəsinin qucağından durub yerdə döşəyin üstündə uzanan anasına yaxınlaşdı. Qadın özündə deyildi arada inildəyib deyirdi:

"Həqiqi dostluq"

Zümrüyyə Vəliyeva

        Biri var idi biri yox idi bir meşədə sincab ilə arıquşu var idi. Onlar uşaqlıqdan  dostluq edirdi, bir birinə həmişə kömək edirdi. Arıquşunun ağacda qurduğu yuva sincabın evinə yaxın idi. Arıquşu dostunu evinə qonaq çağırardı, və  ikisi də ağacın yüksən budağında oturub meşəyə baxardılar, uzun söhbət edib deyib gülərdilər. Sincab da öz növbəsində quşu evinə dəvət edib onu ağacdan düşmüş qozalara qonaq edərdi.

Günlərin bir günü iki dost ağacın dibində oturub zarafatlaşırdı və tülkü onlara rast gəldi.

Kurnik (həmi dılədə kaqə qujd)

Çiç bıkəm? - Aytən Eyvazon

Dardiku dıl, mardedəm, mandəni hol, çiç bıkəm?
Həmmə ha con, bızno lap dınyo-məhol, çiç bıkəm?

Çəş kəşe az zındənim, çordə şəvə ovşumiş,
Doydə rəvoş bəv çəşon, həm siyo xol, çiç bıkəm?

Ərzi holım oşko bəy çoknə bəyon kardedəm,
Fərhadi bandış toşə, vardə misol, çiç bıkəm?

Pərvonətək qardedəş ışvə nozış sutdə mın,
Boy məkə hiç doydəniş, zərrə məcol, çiç bıkəm?

Məzın - Aytən Eyvazon

Eşğədə aşığ be tı hoston məzın,
Har kəsi bəştə dıli nez, con məzın.

Dardinə har insoni məcnun məvot,
Səf məkə boy osmoni rismon məzın,

Eşqi ruşin qam bəka sardon dılon,
Har cobe ğəm-ğussə tı hicron məzın.

Ana yurdum əzəl gündən Talışdır! - Bəxtiyar Ruşin

Kadus – azad quş

Zümrüyyə Vəliyeva

Kadus – azad quş

Açıq pəncərəyə ağ göyərçin oturur başlayır quruldamağa. Çarpayıda cavan qız yatıb. Bir yandan qızın üzünə düşən səhər günəşinin şuaları, bir yanda da göyərçinin qurultusu onu oyadır. Qız yavaş-yavaş gözlərini açır, pəncərəyə qonan göyərçinə baxır, çarpayıdan durur əllərini yuxarı qaldırır gərnəşir. Qar kimi ağappağ göyərçin qızın diqqətini cəlb edir, o pəncərəyə yaxınlaşmaq istəyəndə göyərçin uçur.

Qız tez paltarını geyinir, uzun qıvrım  saçlarını toplayıb otaqdan çıxır, bütün ailə qonaq otağında səhər yeməyini yeyirdi. Alxos qızını görəndə deyir:

Dialoq - Kovrəvıjij?

-Salam!  

-Salam.
Biraz fasilədən sonra..
-Buralısız? (kəndi nəzərdə tutur)
-Ne çı vraj nim..(Sözüm yarımçıq qaldı)
-Bəs burda necə?
-Nənəm çı vraje. (Üzündə qəribə bir ifadə var, sanki məni başa düşmür. Fikirləşdim ki, bəlkə də dili bilmir, ona görə başqa cür davam etdim.) Kəndimizə gəlmişdim, nənəmin babamın yanına.

PAYIZ NƏĞMƏSİ

Gələn bir payızdı öz nəğməsiylə, 

Külək pıçıldayır yarpaq səsiylə,

Hər yarpaq özündən bir səs çıxarır, 

Küləksə bunları qələmə alır. 

İSRAİL MƏMMƏDOV - BISTƏN BOMI Ə, KİNƏ

Tolışə kinon

Çəmə ğeyrətinə tolışə kinon
"Tolışə kinon" timsolədə

Bomono iminnə peşt dahaştə band-
Çəmə ğeyrətinə Tolışə kinon.
Mını bəştə eşği ğəzəni eğand-
Çəmə ğeyrətinə Tolışə kinon.

ZÜLFÜQAR ƏHMƏDZADƏ

  
30-cu illərin repressiya qurbanlarından olan Zülfüqar Əhməd oğlu Əhmədzadə 1898-ci ildə Talışın cənnət guşələrindən biri olan Astara rayonunun Pensə (Butəsə) kəndində dünyaya göz açmışdır. O, dövrünün görkəmli şairi, publisisti, tərcüməçisi, eyni zamanda böyük ictimai-siyasi xadimi olmuşdur. Azərbaycan tarixində və ədəbiyyatında onun özünəməxsus yeri vardır. Məhz Əhmədzadə yaradıcılığının təsiriylə Talış xalqı onlarla, bəlkə də yüzlərlə istedadlı vətənpərvər oğul yetişdirmişdir. Z.Əhmədzadənin 30-cu illərdə Talış ədəbi dilinin formalaşmasında müstəsna xidmətləri olmuşdur.

Imoni zıne marağine

• Şimpanzeon, ıştəni ovaynədə zınə tək heyvonin.  
  
• Dınyo jivon dılədə əncəx inson sərostə xətt kəşe zınedə.
• Kıtıon 100, aspon 10 co-co sədon bekarde zınedən.
• Şimpanzeon tarseədə sıredən.
• Morəçəçuli zıvon, bə əçəy andomi cəmi dırozi nimə bərobəre.
• Çe insoni 10 latə dınyoədə bıə sipiyə mujnon i kuə qoniye.
• Nəxqə moy fame zınedə i tılə xuni. 100 milyon tılə dıyo ovi dılədə.

İSRAİL MƏMMƏDOV - Iştı sofə məhəbbət

İsrail Məmmədov (duet) - Eşqi Otəş

Su pərisi

Zümrüyyə Vəliyeva

***Su pərisi ***

Gecə vaxtı, Xəzər dənizinin səthində ayın əksi görsənir, yüngül külək əsir. Rəşad sahildə oturub mənzərəni seyr edir. Dalğalar öz axarı ilə sahilə dəyir və geri çəkilir.

Qulağa zəif səs gəlir, Rəşad nə olduğunu anlamır, səs daha yaxından gəlməyə başlayır. Və Rəşad hiss edir ki, yanında kim sə var. Zəif qadın səsi onun qulağına pıçıldayır:

HƏŞİM İYƏN RUŞİNƏ

Sipisol de pəni

Fisincan de bınəkurə pılo

Havzə de ğıymə

Leyla Talış - Şinə Mo

Leyla Tolış, Vuqar Mirzəzodə iyən Razzaq Xansıvo ənvışt Aytən Eyvazoni kədə mehmon bə

TALIŞ QIZLARI - İSRAİL MƏMMƏDOV

Imoni zıne marağine - II

• Isət jiə har qılə 5 xonəxodə qıləyni Çinıvoje.
• Sori dırozi Hindistanədə çı moəmo bə sovə əğılon aşmard çı Avstraliya jimonəkəyonsə veye.
• Napoleoni əsqəron bə qenerali «tı» vote həxşon hestbe.
• Har 2 milyard insoniku əncəx 1 kəs 116 soriku ve jie bəzne.
• Dıziyon ve hissə seşənbədə bedən.

Yolə şair Əli Nasir, Könül Rəsul iyən Rəzzaq Xansıvo ənvışt Aytən Eyvazoni kədə mehmon bə

Aytən Eyvazon - "Ovşomi nəğıl". Handəkəs - Könül Rəsül

DE ÇƏMƏ DODO İRADƏ MƏLİKOVA MISOHİBƏ

And

                               Zümrüyyə Vəliyeva

 

And

1944-cü ildə Azadxan Abilovun alayı Almaniya sərhədlərinə yaxınlaşmışdı, burada onların alayı pusquya düşür və əsgərləri əsir götürürlər. Düşmən əlinə keçən hərbiçilər bir-bir dindirilirdi, çoxlarına inanılmaz işgəncələr verib öldürürdülər, sağ qalanları fəhlə quvvəsi kimi düşərgələrə göndərirdilər.

BƏXTİYAR RÜŞİN ÇI NƏVUZƏ İDİKU QƏP JƏYDƏ

Mirfayaz Likmekani Könül Rəsül - "Votme Votje"

Könül Rəsul - Boştə vırəm onıqəte (Talış

Imoni zıne marağine

• Rujədə i ğoti siqaret kəşəkəs har sor ıştə jimoni 6 - 7 saniyə qin kardedə.
• 20 qılə əğılədə iqlə qılə çı pezışki votə ruji şı moəmo bedə.
• Şımə hıtə otağ çannədə sardeysə, annədə sərov vinde ehtimal veye.
• Çaşi qılı bə piyəynə odəmi diəkardeədə 45% yol bedə.
• Əğlon əvəsorədə rə yol bedən.

Məlo Nəsirəddini lətifon

İ ruj məlo noxəş qındə. Doxtor omedə, bayro resept nıvıştə. Məloən bəy i qılə ğızıl doydə. Peşo jeni ğandə bo dəvo səy, bəyən i qılə ğızıl doydə. Jen şedə, dəvo səydə, oqardə. Məlo diyə kardə bə dəvoə şişə, şodoydə çı pencəku bə so.

"Qoca dəmirağacı" Əli Nasirin 60 illik yubileyinə hər olunur.

 Zümrüyyə Valiyeva

Qoca dəmirağacı

Talış dağlarının qoynunda, gözəl təbiətə sahib bərəkətli torpaqlarda palıd, vələs, fıstıq, qoz, fındıq, qızılağac, azalt və dəmirağacı bitirdi. Bu ağacların hamısı bir birbirindən gözəl və fərqli idi. Bu əsrarəngiz gözəllik xüsusən yazda və payızda ortaya çıxırdı.

Kıtı

Muallif: Zümrüyyə Valiyeva
            Redaktor: Mirfayaz Likməkani

Kıtı

Tolışə bandon bınədə bə dion qləyədə reçin boğ- boğotinə kə hestebe. Çı kəy kəno sef, hulə, bib iyən dambulə doon kaştə bəbe. Bı kədə sipirişə piyəmerd deştə piyəjeni jiydəbin.

Qəzəl

Bəxtiyar Ruşin 16. 04. 2015

Talış qızlarının hüsnü can alandır,
Dərdsiz biganələri dərdə salandır.

Gördükdə onların zülfi-qarələrin siz,
Çaşıb, bircə deməyin,” şahmar ilandır”!

İllər keçdikcə qocalar özü dünya;
Onların lətafəti çətin solandır.

Hər yerin,hər xəlqin öz gözəlləri var,
Bu gözəllərdən özgə, bəlkə yalandır!

Mən zövq aldım onların rəna üzündən,
Deyin, by fani dünya kimə qalandır?

Ömrü eşq odunda yanmaqda keçən kəs,
Bir talış afətinə aşiq olandır.

Talış Qadını

Aytən EYVAZON

Qadın insan həyatının əsas bir hissəsidir. Məncə insanın həyatıdır. Həyat özu qadınla bağlıdır. Qadın anadır, nənədir, bacıdır, həyat yoldaşıdır, dostdur və rəfiqədir. Ta qədimdən qadının rolu böyuk olub. Şərqdə qadın gözəllik, incəlik, həyat rəmzi sayılırdı. Azərbaycanın qədim etnoslarından sayılan talışlar da şərq xalqlarından biridirlər. Qədim talış xalqının həm dilində, həm də şifahi ədəbiyyatında qadına aid zəngin nÜmunələr vardır.

Siconi hardim

Aytən Eyvazon

Ve ve vaxton bə nav ğədimə Deyləmədə Fatma nomədə zəhmətkəş və dindor jen jidəbe. Im jen həm zəhmətkəş, həm mubariz merd xosiyyyətinbe. Diədə har kəs əy zındabe, hurmət kardəbin. Di jenon çı dard bedəbe çəy tono omedəbin. Hamsuədə beə kali jenon bəy pəxiləti bəkan, dəy rəğabət dəşdəbin. Fatma şuə vijorədə de ticorəti məşğul bedəbe. Çok, bevəc ıştə rujon dəvardəbin, reçidəbin.

ƏLİ NASİR XALQININ XATİRƏLƏRİNDƏ - II

Əlı Nasir Talış xalqının və ümumilikdə Azərbaycan xalqının böyük şair oğludur. Adətən şairlər insanların nəzərlərində, öz iş otaqlarında masa arxasında əyləşib, çay içə-içə hısslərini və duyğularını qafiyəli sözlərə çevirən romantik təxəyyüllü insanlar kimi təsəvvür olunur. Yaxud təbiətin qoynuna çıxıb, seyr etdiyi hər bir gözəllikdən vəcdə gələrək, duyğularını şeyrə, poeziyaya çevirən insanları çox vaxt şair kimi qəbul edirlər. Əli Nasir heç bir vəchlə bu dediyimiz romantik şairlərin sırasına daxil deyildir. Onu çox lokanik, çox yığcam şəkildə belə təqdim etmək olar: Əli Nasir vətəndaş şairdir, xalqın şairidir.

ƏLİ NASİR XALQININ XATİRƏLƏRİNDƏ - I

       Adı Azərbaycanın və Talış xalqının tarixinə qızıl hərflərlə yazılacaq şairimiz Əli Nasirin 60 illik yubileyinin təxirə salınmasından sonra biz Talış qızları da hamı kimi çox üzüldük. Və belə qərara gəldik ki, böyük şairimizə yubiley hədiyyəsi olaraq xalqımızın ziyalılarından, vətənpərvərlərindən Əli Nasir haqqında xatirələr toplayaq. Ümid edirik ki, bu töhfəmiz şairimizin sevincinə səbəb olar.
Haqqın şairinə ən xoş və ən səmimi arzularımızı çatdırırıq. Çox xoşbəxtik ki, Əli Nasir dövründə yaşayırıq. Hörmətlə: “TOLIŞƏ KİNON”

JƏJI BALƏ

Muallif: Zümrüyyə Valiyeva
Redaktor: Mirfayaz Likməkani

Çı vişon qıləyədə jəjı balə de həvuşi balə dustiyəti kardedəbe. Əvon hejo ivrədə nəvedəbin iyən hənək kardəbin. Həvuşi balə iminnə kərə jəjıə balə bə nəve beşeədə vindəjbe.
İ kərə həvuşi balə deştə bıyon sənıştone hənək kardedəbe- bunim komımon ən diyəro vite bəzne.

Ovşumi Nəğıl

 Aytən Eyvazon

Ovşum osmonədə coyli-coyli qardedə. Dırozə məsafəon qət kardedə. Ve ğıboyne. Coyli ğo kardedə. Zınedəni çiç bıka. Dust bero bənə bəştə kisə oşındabe. Əmmo səyon befoydə bedəbin. Jı bızın ın piyə osmonədə ğərəyz bəy hiç ki ni.

Məkışt mıni, tolışə kinə

Çı ruşinə honi çəşməş,
Bənə siyo kijə handəş.
Lap ceyroniş, roysə mandəş,
Məkışt mıni, tolışə kinə.