ƏLİ NASİR XALQININ XATİRƏLƏRİNDƏ - II

Əlı Nasir Talış xalqının və ümumilikdə Azərbaycan xalqının böyük şair oğludur. Adətən şairlər insanların nəzərlərində, öz iş otaqlarında masa arxasında əyləşib, çay içə-içə hısslərini və duyğularını qafiyəli sözlərə çevirən romantik təxəyyüllü insanlar kimi təsəvvür olunur. Yaxud təbiətin qoynuna çıxıb, seyr etdiyi hər bir gözəllikdən vəcdə gələrək, duyğularını şeyrə, poeziyaya çevirən insanları çox vaxt şair kimi qəbul edirlər. Əli Nasir heç bir vəchlə bu dediyimiz romantik şairlərin sırasına daxil deyildir. Onu çox lokanik, çox yığcam şəkildə belə təqdim etmək olar: Əli Nasir vətəndaş şairdir, xalqın şairidir.

Azərbaycanın azadlığı və müstəqilliyi uğrunda böyük qızğınlıqla apardığı mücadıləyə görə zindanlara atılmış və burada səhhətini, sağlamlığını ciddi şəkildə itirdiyinə görə, o,həm də zindan və inqilab şairidir. Onun şerlərinin mayəsində və qayəsində uşaq ruhu, zərif lirika ilə yanaşı hayqıran, firtınalar qoparan odlu bir çağırış da olduğuna görə, biz ona sadəcə şair deyə bilmərik; bu onun adı üçün çox az olar: Əli Nasir xalqın oğludur və deməli Xalq Şairidir.

Mən çox təəssüf edirəm ki, o, təlatümlü illərdə Əli ilə şəxsi tanışlığım olmayıb! Onunla tanışlığıma səbəb “Tolışi sədo” qəzetində mütəmadi olaraq çap olunan şeyirlərimiz olub. Demək olar ki, qəzetin hər nömrəsində həm Əlinin, həm də mənim şeyirlərimiz dərc olunardı. Amma bir-birimizı hələ şəxsən görməmişdik. Bir dəfə onu “Elmlər Akademiyası” metro stansiyasının yaxınlığında gördüm və dərhal ona yaxınlaşıb özümü təqdim etdim. O, bu tanışlıqdan çox məmnun oldu və mənim­ şeyirlərim barəsində yüksək fikirdə old­uğunu söylədi.Şeyirlərimi bəyənməsi məni hədsiz dərəcədə sevindirdi, yeni şeyirlər yazmaqda mənə qol-qanad verdi. Həmin gündən sonra həyatımızın günləri ortaq oldu, tez-tez görüşməyə başladıq; çox keçmədi ki, biz dost və qardaş olduq. Sonra bu ünsiyyət ailəvi dotluğumuza çevrildi. Hər gün bir-birimizə zəng edib, hal-əhval soruşuruq və çox zaman görüşüb dərdi-dil edirik, poeziya nümunələrındən söz açıb müzakirələr aparırıq. Əli söhbət əsnasında çox çılğın və emosional görünsə də, olduqca­ mülayim təbıətə və kövrək ürəyə malikdir.

   Bir dəfə “TƏB”məclisində şeyir müzakirəsı zamanı fikirlərımiz üst-üstə düşmədi və bu çox təbii haldır. Amma nədənsə, məndə bir qədər pərtlik yarandı və Əli həssaslıqla başa düşdü ki, mən məcramda deyiləm. İndi siz təsəvvür edin ki, mənim ürəyimi ələ almaq üçün Əli nə qədər üzrxahlıq elədı, nə qədər özünü gənc şairlərin hüzurunda günahkar elan elədi; halbuki bu qədər üzrxahlığa qətiyyən ehtiyac yox idi və bundan sonra Əlinin böyük ürəyini sakitləşdirmək qayğısı mənim boynuma düşdü. O, isə hey deyirdi, yox Bəxti (Əlı mənə­ Bəxti deyir), heç səni incitmək olar, mən nə elədim?! İnanın ki, üç gün mən ona zəng edib, işlərin tam qaydasında ilduğunu and-amanla izhar elədim. Özümə söz verdim ki,bir daha bu böyük ürək sahibinin nigarançılığına səbəb olacaq bir hərəkət eləməyım.

Əlı Nasirın çox böyük və zəngin irsi mövcuddur və Allahdan ona can­sağlığı və uzun ömür arzulayaq ki, hələ bundan sonra da Azərbaycan xalqına çoxlu əsərlər töhfə etsin! Eyni zamanda, onun əsərlərinin təhlili yolunda işlər aparan araşdırmaçı ədiblərımizə uğurlar arzulay­ıram!

Baxtiyar Izzatov

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

Әли Насир че толышә хәлғи, һәмән че Азәрбајҹани јолә шаире. Аз еј дәвардә әсри 90- минә сорон әввәлику зынедәм. Әв Ланкони Халғә Ҹәбһә ән фәалә лидеронәдә гылеј бе. Әмәнән бәвәдә "Авеста" номәдә гыле толышә ҹәмијјәтмон сохтәбе. Де ЛХҸ даима әлағәмон һестбе. Әли Насир бәвәдә һежо үмумазәрбајҹан идеја тәблиғ әкеј, толышәти че һәмонә идеја тәркибәдә әвинди. Чоко ки, ЛХҸ де АХҸ и бе, Әли, һәмән Әлиәкрәм вә ҹо толышә активон чәвон пантүркә маһијјәт виндышоне вә чәвонку ҹо бин. Әли Насири сијаси дынјовиндемонәдә гыле толышә интибаһ бә мејдон оме. Һәмонә интибаһи нәтиҹеј ки, чеј әдәби офәјәмонәдә че толышә әдәбијјати фәхарәтинә нүмунон бә мејдон бешин.

    Әли Насир сејид пејғәмбәри евладе. Ыми бә чеј әдәби фәалијјәти тәсир бәвәдә виндебедә ки, Имом Һүсејни (ә.с.) шәһадәт чеј офәјәмони әсас лејтмотивонәдә гылеје. "Кәрбәло мысибәт" номинә поема че мүасирә Азәрбајҹани әдәбијјати шаһ әсәронәдә гылеје.

   Әли Насир һәхи шаире. Әв ыштә һәхә сәдо һәмишә де бәркә ванги бә Азәрбајҹани ҹәмијјәти росниеш пиә. Бы сәбәбән 2 кәрә бә зиндон егыниә, әмо ыштә сәдош бә кам кардә ни. Һәтто зиндонәдән ыштә әдәби фәалијјәтыш дәвом кардә. Еј ијо хејли "Зиндони шеерон"ыш нывыштә. Чәвонәдә гыле "ма әһли Куфә нистим ке Әли тәнһа беманәд" рәдифинә пурмәзмунә шеерыш  бә Һәзрәти Әли Әлејәссәлами  итһаф кардә.

   Әли Насири әдәби офәјәмонәдә толышә мевзу, толыши тарыхи мәхсуси гыле вырәш һесте. "Гонә шәлә" че толыши тарихи гыле јолә дастане. Чәмә хәлғи нуәперәсон бәпе де һәмонә поема идејон тәрбијә быбон, нәнон бәпе һәмонә вотәјон ыштә корпон гофесә лој-лој быжәнон. 

    Азән бә чәмә хәлғи јолә шаир Әли Насири 60-минә тәвәллүдә ружи тәбрик вотедәм. Беј хәшәҹони, дырозә умур, ҹон сәломәти орзу кардәм.

  

   Ибраһими Заһирәддин

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

Moa zıvonada hande imkonimon nibe qorış veyni istedadon tosna ban, çay an ğivvayna şaironin jia, tolışon maclisonada ısta fikirıjon sifohi vota. Hejo ısta Lankon kuç karda avlodonimon, di co diovijon vayonada amasimon, avindimon. Ba qorış, çama yola istedadon ısta yola dıli, tamiza galbi maclisonada tay akayn, dı zarofati, ya ki bana Ali mamu ciddi avonin, akayn ista votayon. Az istan bi ğariba vilayatada ve norohatbim, ba kay ağlon tolışi zıvoni omute, dı çama madanyati taniş kay imkon kam be qorış. Ba qorış, kenam interneti imkon vinde jiğom zinay Xido ozod niba millaton sadoj masay. Dişta millati moa zivonada adi maktub nivişte çımı an yola arzuonada qılay ba. Ba vaxti Ali mamu şeyronım hande, jıqom zinay Xido tolışi millati dıvoj masay, de jıqo zon ba çama millati vanqi vanqij doy, umu qin karda tolışonij jiğo şo kay. Çayku ba pest hejo istan basta sual adaym ki, im yola şair kom harabaxta di tolışbu? Jigo dımina arzuman avbe ba ki, ay dista çasi bıvindom. Çokna bavoten ki, boay ovada navaym, hıskiadam paydo kay. Omaym ba di jagoan be, avlodonkum xaba say: Ali Nasir taki şairi zındajon? Kusakanijon cavobi avaz sirayn. Mavot xaylaki ba nav, ista ağlati vaxtim avlodon vayadame av vinda. Peso çay sadom masay, a vaxtim hejo bana hanım ba yod vay, çay a xosa sado çımı  quşada mandabe, jiğo bizin yodadan duta babe.  Çama di Kusakani istedadonij ve ba, ijanah toja darasan hestje, hakasanian işta ro heste. Asil tolisa şaironadan qlay çımı rahmatika pa usto Sardare ba.

Co imkan nibe ğorış vaya, koyadaje tolışonij so ka dişta seyron. Di Ali mamu, tolisi roada an ve aziyat akaşi, ba dinyo tolışon, ba co millaton dista seyron, dista siyasi marda, haxa harakaton çama millati balli akayjon yadi çok zina, sair, arif  taki. Tolisi yola şaira zoa, siyasi, ictimayi xadim Ali Nasiri ısta xay dıvoj, mukafatış çama xalğ karda Xidokuje sa, çay doa zinay, sabobkarati hiç virada doydanin, saydanin.  Av istanan ba tolışi xalgi xallagi alami soybi doa baxşae, ama bape çay ğadri çok biznamon. Ba Xidom lovam ave ki, Ali mamu bama ve nızno, çay an xosa rujon navada biznamon vinde.

    Аn marağinan ave ki, ista pakum zınay, çama di nomıjon Kusakan co noy. Mavot navko iqla şaharonada ne, dionadan toja sori yola id akayn, de cur ba cur hanakon davonin, kist şodayn ba yadi kan. Ba vaxti Ali mamu an neza avlodi Muhi dada dışda hamsia Manafa dadaj Veri toja, yola xicadajon  artistati, aşigati ka. Rahmatikon ba Kusa-kusa hanaki ve marağ nışo doy qorış çama di nomijon Kusakanijon noa.

Rafaq Babayev

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

Bo Əli Nasiri çanə təbrik bınıvıştəmon kame. Çımı dılən aşiş bedəni xosə boyli. Esə bino kardəm İminə kərə çoknə zınəme Əli Nasiri. Çımı pıə qılə kitob doşe bəmı: Ğəybo qıləy vanq omeydə.

In kitobi Əli Nasir Qulməmməd Məmmədovu yasədə ıştən doəşbe bəçımı pıə. De kitobi vasitə zınəme ki çəmə tolışə şairmon heste. Peşo interneton obəyn. Mıni dəvət kardışone bənə tərcuməvoni azən bino kardıme umute çəmə zıvoni iyən ənıvışton, şairon barədə. Çəmə vindemon esə boy be çayçiyədə. Həmonə ruj hiç çımı yodo beşdəni. Əməni əyo Hilal miəllimi vardışe. Az deştə həmro bim. Həşim millimən nıştəbe Əli Nasiri tono. Rizvan Amidən əyo bin. Peşo əmə vindemon karımone dıkəsi ki az kali sıvolon cəvob bıstənom bəyku. Az qəp əjənim Əli Nasir quş ədəy bəmı iyən de dığəti eərxi bəçımı muyəxoli... Peşo votışe ki vey vaxtbe muyəxolinə tolışə moynəm vindəmnıbe...Çəy ın sıxan vey təsir kardışe bəmı. Bə səbəb az bə kali vıron şeədə deştə tolışə şoli şedəm. Əli Nasiri bənə yolə boa umutışe bəmı ki de tolışi nomi hərəkət karde jəqoən hoston ni. Az bə qılə vırə şeədə bomıne vey çətine, çumçıko az bənə İradə şeydənim əyo... Az bənə Tolışi şeydəm bə həmonə tədbir. Har vaxtım beədə əhandim şairi şeronədə, bəhri təvilonədə. Rosti bəvotem 2013 sor har ruj az kədə Qilavo handəme... Detobə bə vaxti ki az de Əli nasiri Tolışi tədbirədə handıme peşo rohat bim xosə tolışon. Bə vaxt bəsə dəşeydənıbim boçi jəqo norahate çımı dıl...

Esə bəsə dəşime ki çoke az quş doəme bəştə dıli sədo handəme deştə boa Əli Nasiri. Aprelə manqi 21-də şəbim şairi kə çəy mehmon bimon. Vey şo bim nezo vindıme çəy xeyzoni iyən zoon. Çımı dılo vey vaxtbe dojneydəbi iqlə çiy.. Oxo əvmən votme rohat bim. Esə iyo nıvıştəm: Çımı Tolışə xəlği YOLƏ ŞAİR bıdə ıştı xeyzon iyən zoon həlol bıkən bə həmmə tolışon ə rujon ki betı mandən. Həmonə rujon, manqon soron bəmə həlol bıkə çəmə hovə... Həlol bıkə ıştı fərzəndon bəmə ə rujon ki bəvon pıə lozim bıə rujon tı çəvon tono bıəniş çımə xosə boyli. Az ın sıxanon voteədə şairi çəşon pur bin. Votışe ki iminə kərəye bı kədə ın sıxan votə beydə. Bətı İradə dodo ğıbon Əli Nasir.

Əli Nasir çımı yoddə jıqo bəmande: Yol əve ki de i kəlimə otəşi obəkışte. Şair jəqonə yolonədəy. "De çımı nomi hiç ki alver nıkə" Çiç bıkəmon şair alver kardəkəsən şıməni vey pyeyku jəqonə qəpon jəydəbe şair. Imon həmmə bətı bıə mehibbətiku bin şair. Yazığə millət ıştı votəy qirov bıə millət çiç bıkə şair? İradə dodo anədə sıvolon heste həmmə be cəvob mandə şair(((( Bə Xıdo lovəm ki umr bıdə bətı kali koonımon heste ki detı bə ivırə bə vırə rostniyənimon şair. Dodo çokə baxşə heste botıno şair. Ə baxşon bətı doə bıə baxşon dılədə ıştı dılo bıə baxşonədə bəbe şair. De hurməti Iştı iradə dodo.

İradə Məlikova

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

Əli Nasir təzadlı insandır, onunla uzun illərdir bir yerdəyik, hətta elə olurdu ki, hər gün görüşürdük, ümumiyyətlə mənim talış mətbuatına gəlməyimin səbəbkarı da Əli Nasirdir. 2010-cu ilin sentyabr ayının 27-si idi, mən, Ulduz müəllim və Ulduz müəllimin qardaşı Hacı İlqar Əli Nasir ilə görüşmək üçün İnşaatçılar metrostansiyasının yaxınlığındakı bir çayxanada toplaşdıq, çox gözəl bir hava idi, yay yerini payıza vermək istəmirdi, çöldə əyləşdik, Əli Nasir ilə tanış oldum, mənim “Xural”da çalışdığımı bilən Əli Nasir mənə özünün “Müsibəti-Kərbala” kitabını hədiyyə etdi, “Xural”ın növbəti nömrəsində mən həmin kitabdan İmam Hüseynin babasının qəbri üstündəki vida çıxışından bir balaca parça işlətdim, yazı çox uğurlu alınmışdı, bu başqa bir mövzu olduğu üçün qayıdıram həmən görüşə. Görüşdə söz-sözü çəkib “Tolışi Sədo” qəzetinin üstünə gətirdi, Əli Nasir onda Talış Mədəniyyət Mərkəzinin sədri idi və  qəzetin çıxmamasının məsuliyyəti bir başa onun üstündə idi, Əli Nasir rəhmətlik Novruzəli Məmmədovun şəhadətindən sonra (2009, avqust) qəzetin cəmi 3 nömrəsinin (dekabr 2009-yanvar, fevral 2010) işıq  üzü gördüyünü,  hal-hazırda dərcinin dayandığını bildirdi. Qəzetin dərc olmama səbəbini soruşdum, şair, qəlbimin dərinliklərinəcən nüfuz edən bir cümlə işlətdi:

- Novruzəli kimi ürəkli, cəsarətli bir talış tapılmır ki, qəzetin dərcini boynuna götürsün, hamı özündən qorxur.

Söz məni tutdu, çünki o vaxt da indiki kimi Azərbaycan jurnalistikasında, qəzetçilikdə talışların xüsusi çəkisi var idi, hətta şəhid Novruzəli Məmmədovun hazırladığı neçə-neçə kadr var idi ki, qəzetçilikdə tam püxtələşmişdilər, yəni doğurdanmı bu insanlar öz şəxsi güzaranlarına görə mənsub olduqları xalqın dilini satmışdılar? Sonralar məlum oldu ki, bu insanlar, xüsusi xidmət orqanlarının talışlara edilən basqılarından qorxaraq, öz şəxsi mənafelərinə xətir qəzetdən uzaqlaşmış, onlara bu və ya digər formada dəstək olmuş USTADa, onun qəzetinə asi çıxmışdılar. Günü bu gün də həmin insanların canından 2006-2009-cu illərin qorxusu çıxmayıb, günü bu gün də həmin insanlar əllərinə talış qəzeti almağa qorxurlar, Yenə də mətləbdən uzaqlaşdım. Ani bir sükutdan sonra dilləndim:

- Şair, qəzeti verin mən çıxardım.

Razılaşdıq, ancaq şair də öz növbəsində kimlərləsə məsləhətləşməli idi və bu məsləhətləşmələr 2010-cu ilin dekabrınacan çəkdi, dekabrın əvvəlində yenə də həmin məkanda toplaşdıq, qəzetin baş redaktorluğu d-r Hilal Məmmədovda qalmaqla məni məsul katib təyin etdilər, 2010-cu ilin dekabr və 2011-ci ilin yanvar aylarında, hər ayda iki nömrə olmaqla 4 nömrə dərc etdik, sonra bizə vəd edilmiş maliyyə kəsildi, biz ayda 1 nömrə ilə oxucuların görüşünə gələsi olduq, bütün bunlar 2011-ci ilin iyun ayınacan davam etdi, iyun ayında hiss etdim ki, d-r Hilal Məmmədov məndən yayınır, telefonlarıma cavab vermir, qəzetin dərcini səbəbsiz olaraq saxlamaq istəyir, sonralar mən bütün bunların səbəbini bildim, zatən mən artıq “Tolışi Sədo”nu “Tolışon Sədo” olaraq dərc etməyə hazır idim və bu işi elə həmin iyun ayındaca gördüm, sonralar “Tolışon Sədo” talış və qeyri-talış oxucular arasında öz yerini bərkidə bildi, qəzet köşklərdə satılırdı, abunə sistemi işləyirdi, qəzetə yeni-yeni imzalar gəlir, öz ilklərini qəzetimizdə sənayırdılar, düzdür, sonradan bəzi “qaranquşlar” “Tolışon Sədo”nun soyuq yuvasından isti “yuvalara” uçdular, mənə gündə bir neçə dəfə zəng edib, məqalələrini redaktə edib, qəzetdə verməmi xahiş edən həmən “talışlar” pul və vəzifə qarşısında tab gətirməyərək, öz millətlərinə xəyanət yolunu tutdular, millətinə xəyanət edənlərin isə cəzasını gec də olsa Xıdo verir, bu mövzuya qismən yazımın sonunda toxunacam.  Sözümün canı budur ki, mənim bu gün talış mətbuatında olmağımın baiskarı Əli Nasirdir və mən buna görə ona həmişə minnətdar olacam, sonralar mənə qarşı etdiyi bütün haqsızlıqları məhz buna görə bağışlamış, ona kin saxlamamışam, şair yubileyin, hansını ki, özün bildiyin səbəblərə görə keçirdə bilmədik, mübarək!

Rafiq Cəlilov

*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

Pə, Moada i ba cismani boon Dınyo eğətəşe! Həm cismani, həmən Ruhən boa bakason Dınyoada kamin. Cımı Aziza boli Az Iştıku umutume baçama Moa Zıvoni Mahabbat, baçama Millati məhəbbət, həmən Mэrdiati. Az ve Xoşbaxtim ki, Işdi sayada çımi çənə Ruhan boonım heste.Tolısh xoşbaxta Millatonday ki, acey tı teki Tarixi şaxsiyatonısh heste. Ba Xıdo , Başda Pe, Moa Minnetdorim ki Zerduşt təkin bəçəme Milleti "Nur" doa Ali Nasirmon heste. ÇIMI AZIZGIRAMINA BOLI CEME IN AZIZA RUJ MUBAREK BIBU.XIDO TINi BECEME MILLETI VE NIZNO.AMIN !!!

Mirtağı İsbandi

Bizimlə xatirələrini bölüşən hər kəsə öz minnətdarlığımızı bildiririk.

TOLIŞƏ KİNON – (Aytən Eyvazon; Gülyaz Əbilova; Səadət (Sa Da) Əhmədova, Zumruyyə Vəliyeva, Könül Rəsul və digər talış qızları)